Kati V., Selva N., Sjögren-Gulve P. 2022. Greek roadless policy: A model for Europe. Science, 375, (6584): 984, https://doi.org/10.1126/science.abo2014

Στις 18 Ιανουαρίου 2022, η ελληνική κυβέρνηση απαγόρευσε την κατασκευή δρόμων σε έξι ορεινές Περιοχές Άνευ Δρόμων (ΠΑΔ) του δικτύου Natura 2000, δίνοντας το έναυσμα για μια ευρύτερη εθνική πολιτική των ΠΑΔ (1). Η εξάπλωση των δρόμων είναι βασικός καταλύτης της αλλαγής της χρήσης γης, η οποία αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή για τη βιοποικιλότητα παγκοσμίως (2). Για χρόνια, οι επιστήμονες ζητούσαν να σταματήσει η επέκταση των υποδομών, συμπεριλαμβανομένων των δρόμων, για την προστασία της βιοποικιλότητας (3–6), με μικρή επιτυχία. Η πολιτική της Ελλάδας πρέπει να λειτουργήσει ως πρότυπο για την ΕΕ. Η Ευρώπη είναι η πιο κατακερματισμένη ήπειρος στον κόσμο από τους δρόμους (4). Ωστόσο, η ΕΕ δεν έχει θεσπίσει μέχρι στιγμής νομοθεσία για την προστασία των φυσικών της οικοσυστημάτων από νέες διανοίξεις δρόμων, όπως έκαναν οι Ηνωμένες Πολιτείες για τα δάση τους με Roadless Area Conservation Rule 2001 (5, 6). Το 2011, η ΕΕ έθεσε στόχο να εξαλείψει τη μετατροπή νέας γης σε τεχνητή γη έως το 2050 (γνωστή ως ορόσημο “no net land take”) (7), αλλά ο στόχος δεν ήταν νομικά δεσμευτικός. Στα χρόνια που πέρασαν, η γη συνεχίζει να μετατρέπεται σε τεχνητή γη, η σφράγιση του εδάφους αυξάνεται, ο κατακερματισμός του τοπίου και η αλλαγή χρήσης γης έχουν αυξηθεί και η χερσαία βιοποικιλότητα συνεχίζει να μειώνεται (8). Η στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα 2030 δεσμεύεται να προστατεύσει νομικά τουλάχιστον το 30% της χερσαίας έκτασης της ΕΕ, αλλά δεν αντιμετωπίζει το πρόβλημα του κατακερματισμού από τους δρόμους (9). Το σχέδιο θα διαθέσει δισεκατομμύρια ευρώ για τη φύτευση δέντρων και την αποκατάσταση υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων, αλλά θα αφήσει τα φυσικά οικοσυστήματα ευάλωτα σε νέους δρόμους και έργα που καταναλώνουν γη. Αυτή η σύγκρουση είναι ιδιαίτερα έντονη στις πλούσιες σε βιοποικιλότητα ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ισπανία και η Ελλάδα, οι οποίες έρχονται αντιμέτωπες με την ταχεία επέκταση των υποδομών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε οικολογικά ευαίσθητες ζώνες (10, 11). Η Ευρώπη είναι μια πυκνοκατοικημένη ήπειρος που εξακολουθεί όμως να διατηρεί μεγάλες εκτάσεις φυσικών μη κατακερματισμένων περιοχών (12). Η ΕΕ θα πρέπει να υιοθετήσει μια Ευρωπαϊκή πολιτική ΠΑΔ (5) παρόμοια με την ελληνική νομοθεσία. Οι ΠΑΔ θα πρέπει να ενσωματωθούν στα κριτήρια για την επέκταση, τη διασύνδεση και την αυστηρή προστασία τμημάτων του δικτύου Natura 2000 και θα πρέπει να θεωρηθούν ως προληπτικοί στόχοι αποκατάστασης (9). Το ελληνικό παράδειγμα θα μπορούσε να προσφέρει μια αποτελεσματική, απλή και οικονομικά αποδοτική προσέγγιση για την αντιμετώπιση τόσο της κλιματικής αλλαγής όσο και της κρίσης βιοποικιλότητας στην ΕΕ.

[1] Biodiversity Conservation Lab, University of Ioannina, “Roadless” (2022); https://bc.lab.uoi.gr/en/research/projects/roadless/https://bc.lab.uoi.gr/en/research/projects/roadless/ [2] S. Díaz et al., Science 366, eaax3100 (2019). [3] W. F. Laurance et al., Nature 513, 229 (2014). [4] P. L. Ibisch et al., Science 354, 1423 (2016). [5] V. Kati et al., Biol. Conserv. 252, 108828 (2020). [6] N. Selva et al., Environ. Manage. 48, 865 (2011). [7] European Union, Science for environmental policy. Future brief: No net land take by 2050 (2016).https://ec.europa.eu/environment/integration/research/newsalert/pdf/no_net_land_take_by_2050_FB14_en.pdf. [8] European Environmental Agency, “The European environment-state and outlook 2020: Knowledge for transition to a sustainable Europe” (2019). www.eea.europa.eu/soer/2020. [9] European Commission, “EU Biodiversity Strategy for 2030” (2020);https://ec.europa.eu/environment/nature/biodiversity/strategy/index_en.htm. [10] D. Serrano et al., Science 370, 1282 (2020). [11] V. Kati et al., Sci. Tot. Environ. 768, 144471 (2021). [12] European Environmental Agency, “Landscape fragmentation pressure and trends in Europe” (2021). www.eea.europa.eu/data-and-maps/indicators/mobility-and-urbanisation-pressure-on-ecosystems-2/assessment.

https://www.science.org/doi/10.1126/science.abo2014