Kantsa A, Raguso R. A., Dyer A. G., Sgardelis S. P., Olesen J. M., Petanidou T. 2017. Community-wide integration of floral colour and scent in a Mediterranean scrubland. Nature Ecology and Evolution. DOI: 10.1038/s41559-017-0298-0
Η αναπαραγωγή των ανθοφόρων φυτών συνεπάγεται την παραγωγή σύνθετων μιγμάτων πτητικών και χρωστικών ουσιών που συνιστούν, αντίστοιχα, το άρωμα και το χρώμα των ανθέων, και εξυπηρετούν την προσέλκυση επικονιαστών. Εφόσον, λοιπόν, άρωμα και χρώμα διαμεσολαβούν στις σχέσεις αμοιβαιότητας φυτών–επικονιαστών, αναμένεται να επηρεάζουν τη δυναμική της βιοκοινότητας. Όμως, παρά την τεράστια πρόοδο που έχει σημειώσει η οικολογία της επικονίασης σε επίπεδο βιοκοινότητας, μέχρι στιγμής η μελέτη φυσικών ανθικών αισθητηριακών τοπίων συνεχίζει να είναι ανεξερεύνητη.
Ορισμένα κοινά βιοσυνθετικά μονοπάτια των πτητικών και των χρωστικών ουσιών, καθώς και η εξελικτική τους ιστορία, θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν έναν βαθμό φαινοτυπικής συνδιακύμανσης (phenotypic covariation or integration) μεταξύ ανθικού αρώματος και χρώματος, με συγκεκριμένα οικολογικά πλεονεκτήματα. Μέχρι στιγμής, σποραδικές έρευνες μεμονωμένων φυτικών ειδών έχουν δείξει ότι τέτοια φαινοτυπική συνδιακύμανση μπορεί να συμβεί, ωστόσο, στη συντριπτική τους πλειονότητα, τα ευρήματα προέρχονται από ανθρωποκεντρική ποιοτική παραμετροποίηση του ανθικού χρώματος, δηλ. κατηγοριοποίηση σε χρώματα όπως τα αντιλαμβάνεται το ανθρώπινο μάτι.
Στην παρούσα έρευνα, που διεξήχθη σε μία φρυγανική βιοκοινότητα στη Λέσβο, συλλέχθηκαν in vivo και in situ (α) τα μίγματα πτητικών οργανικών ουσιών της υπερκείμενης αέριας φάσης (headspace sampling) των ανθέων, καθώς και (β) τα φάσματα ανάκλασης των ανθέων με φορητό φασματοφωτόμετρο, από 41 είδη και υποείδη εντομο-επικονιαζόμενων φυτών. Τα ευρήματα δείχνουν ότι, πράγματι, συγκεκριμένες χημικές κλάσεις του ανθικού αρώματος συμμεταβάλλονται με τις χρωματικές ιδιότητες των ανθέων σύμφωνα με το οπτικό σύστημα των μελισσών, που αποτελεί την αντιπροσωπευτικότερη ομάδα επικονιαστών στους μεσογειακούς θαμνώνες, ακόμα και με το οπτικό σύστημα των πεταλούδων του γένους Papilio (οικ. Papilionidae), οι οποίες είναι ήσσονος σημασίας επικονιαστές. Έτσι, παρόμοια σύνθεση ανθικού αρώματος μπορεί και να προβλέψει το φάσμα ανάκλασης της ανθικής στεφάνης. Συγκεκριμένα, παρουσιάζονται δύο ενδιαφέρουσες σχέσεις (α) μεταξύ των πορφυρών-ρόδινων ανθέων και των σεσκιτερπενίων, και (β) μεταξύ των ερυθρών ανθέων και των αλειφατικών ενώσεων. Επιπλέον αποδείχτηκε ότι οι δύο φαινοτυπικοί χαρακτήρες (άρωμα, χρώμα) μεταβάλλονται ανάλογα με την παρουσία ή απουσία του νέκταρος στα άνθη.
Τα αποτελέσματα οδηγούν στο συμπέρασμα ότι στη φρυγανική βιοκοινότητα υφίσταται συντονισμένη εκμετάλλευση των αισθητηριακών ικανοτήτων των εντόμων-επικονιαστών από τα φυτά, με ιδιαίτερη έμφαση στην προσέλκυση των μελισσών. Η μελέτη του ανθικού αισθητηριακού τοπίου σε άλλα οικοσυστήματα με διαφορετική σύνθεση ειδών και διαφορετικές αβιοτικές συνθήκες θα μπορούσε να αποκαλύψει περισσότερα ενδιαφέροντα πρότυπα ανθικής φαινοτυπικής συνδιακύμανσης. Το φαινόμενο αυτό πιθανότατα αντανακλά αρχέγονες σχέσεις μεταξύ του φυτικού μεταβολισμού και της φυσιολογίας όρασης και όσφρησης των εντόμων και ανοίγει νέους δρόμους στη μελέτη της εξέλιξης των σχέσεων φυτών–επικονιαστών και της οικολογίας της επικονίασης σε επίπεδο βιοκοινότητας.